Η θέση της γυναίκας στο παρελθόν και σήμερα (2η συνέντευξη)
Η δεύτερη συνέντευξη (πραγματοποιήθηκε τον Ιανουάριο του 2014) αφορά τη θέση της γυναίκας στο παρελθόν και σήμερα, στην τότε τοπική κοινωνία της Χάλκης και στη σημερινή. Στην συνέντευξη πήραν μέρος η Ελικωνή Σφυρίου, ετών 85, και η Άννα Λιβανίου ετών 25, κάτοικοι Χάλκης και οι δύο.
Από τις απαντήσεις προκύπτουν τα ακόλουθα.
Οι κοπελίτσες τότε (1930 περίπου) διασκέδαζαν μόνο με τα συγγενικά τους πρόσωπα. Περίμεναν εκδηλώσεις κυρίως σχολικές για να χορέψουν και να διασκεδάσουν. ‘’Ζούσαμε οι περισσότερες στο πάνω χωριό. Μετά τον πόλεμο ήρθαμε στον Ημπορειό. Μέχρι τότε ήμασταν τσοπάνηδες. Είχαμε βόδια, γαιδάρους, μουλάρια, πρόβατα, κατσίκες. Σπέρναμε κριθάρια και σιτάρια’’.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Ελικωνή
‘’Οι γυναίκες τότε κάναμε του σπιτιού τις δουλειές και δεν καθόμασταν καθόλου. Στα χορτάρια, τον Απρίλη μήνα όλες είμασταν έξω για να μαζέψουμε χορτάρια για τα ζώα για τον χειμώνα. Το χειμώνα σκάβαμε και καλλιεργούσαμε. Αλέθαμε στον μύλο, όλες τα ίδια κάναμε, Τότε ήταν κατηγορία να δουλεύεις σε ξένο. Ήταν δούλα. Όλες δουλεύαμε στις οικογένειές μας’’.
‘’Οι Εμποριανές πάλι ήταν αλλιώς. Αυτές κεντούσαν όλη μέρα. Ερχόντουσαν τις Κυριακές στο χωριό να τους δώσουμε τρήματα. Μετά έγινε ο πόλεμος. Από το 40 και μετά. Ο κόσμος πεινούσε. Εμείς όμως οι χωριανές είχαμε τα ζώα και κοντά στις Χωριανές ζούσαν και οι Εμποριανές γιατί πουλούσαν τα τραπεζομάντηλα, τα σεντόνια που έφτιαχναν και εμείς τα ανταλλάσαμε με κριθάρι, με το φάβα’’.
‘’Εμείς μικρές κοπελίτσες ήμασταν και κάναμε μόνο τις δουλειές του σπιτιού. Εμένα ο πατέρας μου ήταν σφουγγαράς, πήγε στην Αμερική και ξαναήρθε αγόρασε πρόβατα. Πέθανε το 43 και εγώ παντρεύτηκα 15 χρονών. Οι άλλες κοπέλες παντρευόντουσαν γύρω στα 20.
Είχα ζώα και εάν δεν παντρευόμουν τότε δεν θα υπήρχε κάποιος να κοιτάζει τα ζώα. Τότε με ήθελε ο Αλέξανδρος, η μάνα μου όμως δεν τον ήθελε και τούλεγε «τι να την πάρεις, να την τυρανείς θέλεις»; Ύστερα το Βασιλιώ – ήταν κι’ αυτός με άλλην αρραβωνιασμένος – και ήρθε και με ζήτησε. Καλός ήταν αυτός. Τότε δεν κοιτούσαμε ομορφιές μέσα στη φτώχια μας. Το κρέας το τρώγαμε τρεις φορές τον χρόνο. Του Χριστού, τον δεκαπενταύγουστο της Παναγιάς και το Πάσχα. Τα ζώα τα είχαμε για να τα πουλούσαμε να πάρουμε άλλα αγαθά. Ο άντρας μου ήταν σοβατζής, χτίστης, μουσικός, έπαιζε λύρα και αγρότης. Θερίζαμε τότε στα αλώνια στον Κατσιά. Μαζεύαμε ελιές και κάναμε λάδι. Σύκα και φραγκόσυκα μαζεύαμε και τα αποξηραίναμε για τον χειμώνα για τα παιδιά. Πέντε χιλιάδες κόσμο είχε τότε η Χάλκη. Και πολλοί ασχολιόντουσαν με τα σφουγγάρια. Και πολλοί με τα ψάρια’’.
‘’Σχολείο κάναμε στον πόλεμο μόνο δύο χρόνια, στα Ιταλικά. Την ημέρα που κλείσανε την ειρήνη και ήρθαν οι ιερολοχίτες στον Παλαρνιώτη (Πανορμίτης), τότε γέννησα την Μπαχιά, την κόρη μου. Τότε άρχισαν να έρχονται στο γυάλι καράβια από τη Σύμη και ξεφορτώναν τρόφιμα, αλεύρια, μπισκότα κλπ.
‘’Σήμερα τα πράγματα δεν έχουν καμία σύγκριση με τότε’’ αναφέρει η Άννα Λιβανίου. Σήμερα στα 20 θέλεις να σπουδάσεις, είσαι παιδί, έχεις να ζήσεις, δεν υπάρχει λόγος να παντρευτείς. Στη Χάλκη σήμερα δεν υπάρχει καν νεολαία. Καμία σχέση η ζωή που έκαναν τότε με αυτήν που κάνουν σήμερα οι κοπέλες. Τότε υπήρχε νόημα στη ζωή και στην οικογένεια, έπρεπε να θρέψεις τα παιδιά να παρασταθείς σε όλες τις δουλειές. Σήμερα όλοι χωρίζουν, δεν προσπαθούν καν να κρατήσουν οικογένεια. Όταν έρθει η ώρα η κάθε κοπέλα ζητάει και κάτι παραπάνω. Δεν θα κάτσει να σώσει σήμερα την κατάσταση αλλά θα πει: παρακάτω ίσως με περιμένει κάτι καλύτερο. Σήμερα τα έχουμε όλα’’.
‘’Αντίθετα οι άντρες δεν έχουν λεφτά να συντηρήσουν, όχι μια γυναίκα, αλλά ούτε τον εαυτό τους. Συνήθως μένουν με τις μανάδες τους. Σήμερα ακόμα έχουν λιγότερες πιθανότητες να βρουν μια δουλειά σε σχέση με τις κοπέλες. Ακόμα και ως σερβιτόρο επιλέγουν πιο εύκολα μια γυναίκα. Όλες σήμερα ασχολούνται με τον τουρισμό. Δεν υπάρχει άλλη δουλειά εδώ. Δεν ασχολούνται με αγροτικές δουλειές ή παραγωγή τοπικών αγαθών. Ο λόγος είναι ότι όλα τα έχεις έτοιμα μπροστά σου, δεν σου λείπουν. Τα βλέπεις στα μίνι μάρκετ και τα αγοράζεις. Εδώ στη Χάλκη δεν βρίσκεις εύκολα δουλειά. Οι κοπέλες φεύγουν και πηγαίνουν στη Ρόδο και αλλού. Εάν δεν βρουν πουθενά αλλού, τότε μόνο θα γυρίσουν πίσω’’.
‘’Πρέπει να ανοίξουν θέσεις εργασίας στη Χάλκη, διαφορετικά θα φύγουν και οι λίγοι νέοι που υπάρχουν. Δεν ξέρω τι άλλο θα μπορούσε να γίνει ώστε να κρατηθεί η νεολαία. Ίσως θα μπορούσε ο Δήμος να διαθέσει στους νέους εκτάσεις ώστε να τις καλλιεργούν. Χρειαζόμαστε μουσική, σινεμά, κλαμπ, και άλλες δραστηριότητες για να κρατήσουμε τα νέα παιδιά’’.